Wat zéggen de feiten?

Subjectiviteit bij (seksueel) grensoverschrijdend gedrag: Wat gebeurt ermee?
Het is aan de orde van de dag. Als na één of meer incidenten binnen een bedrijf meldingen komen van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag moet er actie worden ondernomen. Steeds vaker wordt dan een onderzoek gestart om de feiten vast te stellen. In het beste geval wordt dit niet intern gedaan maar door een extern onderzoeksbureau met een vergunning van het Ministerie van Justitie en Veiligheid. Zeker als de feiten nog niet helder zijn of als er meerdere getuigen moeten worden gehoord.

De feiten
Sommige feiten worden door de betrokken partijen betwist. Zo kan het zijn dat een manager ontkent dat hij heeft geschreeuwd tegen zijn ondergeschikte medewerker terwijl terwijl de medewerker bij hoog en laag volhoudt uitgekafferd te zijn. In dit soort gevallen kunnen onderzoekers de waarheid achterhalen tijdens de interviews met medewerkers van het bedrijf.
Soms staan de feitelijke gebeurtenissen niet ter discussie maar is een bepaalde handeling totaal verschillend ervaren. Als de manager bijvoorbeeld zijn hand op de schouder van de nieuwe vrouwelijke collega legt kan het zijn dat zij dit beiden erkennen. Maar waar bijvoorbeeld verschil van mening over kan bestaan is of hij dit te lang deed. De aanraking kan de vrouw een zeer onaangenaam gevoel geven terwijl het voor de manager niet voelde als een te lang contact. Een extern onderzoeksbureau geeft ruimte aan de medewerkers om vrijuit te spreken zonder de werksituatie, bedrijfscultuur en mogelijke machtsverhoudingen in de weg te laten staan van een zo volledig mogelijke verklaring. De kans dat men niets zegt uit angst voor represailles wordt zo geminimaliseerd.
Het kan goed zijn dat vrouwen in zo’n geval liever praten met een vrouwelijke onderzoeker terwijl mannen hun verhaal liever doen bij een man. Daarom bestaat ons team van onderzoekers uit zowel vrouwen als mannen.

De beoordeling
De duur van een aanraking is in ieder geval nog meetbaar in een aantal seconden. Hoe deze feitelijke handeling wordt geïnterpreteerd en ervaren is een subjectieve beleving.
Bij taal, en zeker ook lichaamstaal, is de interpretatie van de overgebrachte boodschap nóg ingewikkelder.
Als de manager zegt: “Wow, leuk jurkje!” als een dame in een knalgeel zomerjurkje op de werkvloer verschijnt kan dit een spontane reactie zijn op de felle gele kleur die bij binnenkomst direct opvalt. C’est le ton qui fait la musique. Met de juiste toon uitgevoerd is de kans groot dat de ontvanger de boodschap van de afzender correct interpreteert. Maar in de praktijk is de kans aanwezig dat het misgaat en dat de opmerking als grensoverschrijdend wordt ervaren.

De beslissing
In gevallen waarbij de interpretatie niet mis te verstaan is zijn de gevolgen van incidenten voor de hand liggend. Demotie of ontslag, eventueel zelfs op staande voet, kan volgen. Aan de hand van de vastgelegde feiten in het onderzoek moet de werkgever hier de juiste keuze in maken.
Als er wel sprake is van feiten die door partijen anders kunnen worden geïnterpreteerd kan de manier waarop zaken zijn ervaren worden vastgelegd in het onderzoek.
Allerlei omstandigheden kunnen bijdragen aan een andere interpretatie van de bedoeling van de boodschap. Zo kan er eventueel worden getoetst bij andere werknemers of zij ook het onveilige gevoel hebben bij de manager. Of juist niet. Zijn er nog andere zaken die spelen? Een oplossing voor deze situaties kan mogelijk gevonden worden door met elkaar in gesprek te gaan en in ieder geval voor beide zijden begrip te krijgen alvorens tot arbeidsrechtelijke ingrepen over te gaan.
Op zijn minst kan het incident leiden tot het opstellen van nieuwe gedragsregels binnen het bedrijf die de werkvloer veiliger maken. Maar of dit verschillen in bedoeling en interpretatie kan voorkomen is nog even afwachten.